Ben, Adıyaman İzol Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (İZOLDER)'in Yönetim Kurulu Üyesi Fadlı DOĞAN. Bazı sohbetlerde İzol Aşireti Türk mü, Kürt mü? Söylemleriyle karşılaşıyordum. Bir araştırmacı yazar olarak bu konuyu araştırmaya karar verdim.
Aslında inancım gereği her türlü ırkçılığa, milliyetçiliğe ve kavmiyetçiliğe karşıyım. Ancak derneğimiz; Adıyaman İzol Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (İZOLDER)’ in adından da anlaşıldığı üzere, amacımız sadece birlik beraberlik içinde, iyide ve güzelde yardımlaşma ve dayanışmadır. Asla ve asla üstünlük ve ırkçılık değildir.
Bu konuda Allahüteala Kur-an'ı Kerimde şöyle buyuruyor: Rahman ve Rahim olan Allah’ın Adıyla: “Ey insanlar, gerçekten, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışmanız için sizi halklar ve kabileler şeklinde kıldık. Şüphesiz, Allah katında sizin en üstün olanınız, takvaca en ileride olanınızdır.“ Kur'an-ı Kerim/Hucurat Suresi 13
Rabbimizin yukarıdaki açık emrinden sonra, alemlere rahmet olan Resulullah'ın (a.s.m) Hadis-i Şeriflerine bakalım:
"İslâm, Cahiliye döneminden kalma ırkçılık ve kabileciliği ortadan kaldırmıştır." [Buharî Ahkâm:4]
"Irkçılığa (asabiyeye) çağıran Bizden değildir; ırkçılık için savaşan Bizden değildir; ırkçılık üzere, asabiye uğruna ölen Bizden değildir." Müslim, imare, 53
"Resûlullah (s.a.v.) buyurmuşlar ki: Kişinin soyunu, sülâlesini (kavmini, ulusunu) sevmesi asabiyet (kavmiyetçilik, ırkçılık) sayılmaz. Lâkin kişinin kavmine zulümde yardımcı olması asabiyettir/kavmiyetçiliktir" (Ahmed bin Hanbel)
Yukarıdaki Açıklamalarından sonra geçmişini bilmeyenin geleceği de olamaz sözünden yola çıkarak, ırkçılıktan uzak, objektif bir bakış açısıyla çalışmalarıma başlıyorum.
Yaptığım araştırmalar sonunda gördüm ki birçok yazarımız: Hangi Devlet Kürt'tür, hangi Devlet Türk'tür, hangi Boy Türk'tür hangi Boy Kürt'tür ve hangi Aşiret Kürt'tür, hangi Aşiret Türk'tür konularında kitaplar, makaleler ve köşe yazıları yazmışlar. Bu yazıların birçoğunu da internet sitelerinde yayınlamışlar. Bu yazılanları incelediğimde aynı konuda birbirini yalanlayan, birbirinin zıttı olan yazılar gördüm. Bu yazıları yazanları araştırdığımda şunu fark ettim ki; bazıları Türkçe düşünüp Türkçe yazmışlar, bazıları Kürtçe düşünüp Türkçe yazmışlar, kimileri de Arapça, Farsça, ve Osmanlıca düşünüp Türkçe yazmışlar. Bazıları da İdeolojik ve siyasi görüşlerine göre düşünüp Türkçe yazmışlar. Hepsinin yüreğine ve kalemine sağlık. Ancak gerçek şu ki; yazılanların birçoğunda yazarların öznel düşüncesine bariz bir şekilde rastlamak mümkündür.
İşte Yazılanlardan Örnekler;
1-Prof. Dr. Yusuf HALLAÇOĞLU Anadolu'da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar adlı kitabında diyor ki: İçinde İzolun da bulunduğu büyük Kürt aşiretlerinden "Rişvan, Şavak, İzol, Karaçor, Karakeçili, Herikli Aşiretlerinin tamamı Türk'tür." ve açıklamaya devam ediyor:
Hallaçoğlu, İddia 1- "Öncelikle şunu söyleyeyim, bu ırkçılık konusu değildir, tarihi belgelerle desteklenmektedir." Cevap 1- Eğer ırkçılık değilse neden ısrarla, bu ırkçılık değildir, açıklamasını yapma gereği duydunuz? Hocam...
Hallaçoğlu, İddia 2- "Türkler dünyanın birçok yerinde asimile olmuşlardır. Kumanlar Kıpçaklar, Karaimler vs. sürekli asimile olmuşlardır. Ayrıca Türkiye'nin doğusundaki Türkmenler ise Kürtleşerek asimile olmuşlardır." Cevap 2- Hocam, Türkiye’nin doğusundaki Türk olduğunu iddia ettiğin aşiretler, sizin deyiminizle nasıl, var olmayan Kürt ve Kürt dilinin etkisinde kalarak asimile oldular acaba? Halbuki iki nolu iddianıza göre Türkiye'nin Doğusunda Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı anlamı çıkıyor...
Hallaçoğlu, İddia 3- "Yavuz döneminde, Türkmen aşiretleri İran'a kaçtı, böylece aslında gerçek Anadolulu olmayan -bunu tartışabiliriz- Kürtler İranlıdır. Anadolulu değil." Cevap 3- Bu açıklamada Anadolu'da Kürtlerin yaşamadığını söylüyor. Gel de Hallaçoğluna inan şimdi 2 nolu açıklamada Doğu Anadolu'da Kürtler var diyor, 3 nolu açıklamada yok diyor. Bu durumda Hallaçoğlu kendi, kendisiyle çelişmektedir...
Hallaçoğlu, İddia 4- "O zamanın şartları şimdiki gibi değildi. O günlerde doğu Anadolu'da Kürt kültürünün baskınlık göstermesiyle Türkmenler Kürtleşmiştir." Cevap 4- Sayın Hallaçoğlu: Anadolu'da Kürt var diyorsun, ardından yok diyorsun. Hangisi doğru, var mı, yok mu? Karar ver artık bizi şaşırtıyorsun.
2- Doğan Avcıoğlu Türklerin Tarihi (1) Adlı kitabında "Çaldıran Savaşı’nı Şah İsmail yani Türkmenler kaybettiği için Doğu Anadolu Kürtleşti. Şah İsmail yani Safeviler kazansaydı Doğu Anadolu ve dolayısıyla Diyarbakır Türkleşirdi. Çünkü İdrisi Bitlisi aracılığı ile Kürt Ağaları, aşiret reisleri ve Kürt şeyhleri Osmanlı-Safevi Savaşı’nda Osmanlı’nın yanında yer aldılar. Karşılığında da Doğu Anadolu’yu adeta aldılar." Avcıoğlu'na, Cevap- Ne yazık ki Sayın Doğan Avcıoğlu'da önce Kürtler yok diyor, ardından var diyor. O da Hallaçoğlu gibi kendi, kendisiyle çelişmektedir.
3- Evliya Çelebi Seyahatnamesi IV. Cilt 1. kitabında "Malatya halkı genellikle Türkler ve Kürtlerdir; ama izoli Kürd’ü ve Türkmen’i çoktur. Levent, rençber, cesur ve yiğit kavmi vardır. Fırat Nehri İzoli Kürd köylerinin içinden geçer." diye yazmıştır. Evliya Çelebi burada İzol Aşiretinin coğrafi yerini de belirterek Kürt olduğunu vurgulamıştır.
Araştırmalarıma göre Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde asimile olmuş hiç bir aşirete rastlamadığımı söyleyebilirim. Bu bölge Kürt'lerin (Kurmancilerin) Ana Yurdudur. Kürtlerin yanısıra bu bölgede Türkmenlerin (Türklerin), Zazaların (Dımıli) ve çok az da olsa Süryanilerin yaşadığı bilinmektedir.
Sonuç olarak, eskiden olduğu gibi şimdide bu unsurların tamamı olduğu gibi varlığını sürdürmektedirler. Örneğin Adıyaman'ı ele alacak olursak, günümüzde halen Adıyaman-Merkez Gavur mahallesinde (şu anda lüks konutlara geçtiler) ve kısmen Kahta ve Besni İlçesinde Süryaniler yaşamaktadırlar. Adıyaman'da Mor-Pavlus ve Mor-Petrus Kilisesi halen faal olarak Süryani Kadim Cemaatine hizmet vermektedir. ve hiç asimile olmadan yaşamlarını sürdürmektedirler.
Ayrıca Adıyaman-Merkez İlçe: (Şehir merkezi) çevre köylerden göç almadan önce, gavur mahallesi hariç şehir merkezinde yaşayan Nüfusun tamamı Türk'tür, İndere (Zey) köyünün tamamı, Şerefa köyünün tamamı ve Besni İlçesi Terbizek bölgesinin tamamı Türk'tür ve asimile olmadan halen Türk olarak yaşamlarını sürdürmektedirler. Gerger ilçesinin ise yarısı Zaza'dır (Dımıli) asimile olmadan yaşamaktadırlar. Yaptığım araştırmalarda doğu ve güneydoğu Anadolu'nun diğer illerinde de aynı durum söz konusudur ve bunların hiçbiri asimile olmamıştır.
Ayrıca İran, Irak ve Suriye'de yaşayan Türkler ve Kürtlerde olduğu gibi dillerini korumaktadırlar. Dolayısıyla Doğu ve Güneydoğu Anadolu da Türkmenlerin, Kürtleşerek asimile olduğu iddiası hiç inandırıcı değildir. Tabi ki; Kurmanciler (Kürtler) o dönemde asimile makinesi icat etmemişlerse ya da ellerinde insanları asimile eden sihirli bir değnek yoksa...
Yüz yıllardır bu bölgede iki resmi dil konuşulmaktadır. 1- Arap alfabesi ile okunup, yazılan Osmanlı Türkçesi (1 Kasım 1928 de Latin Alfabesine Geçilmiştir.) 2- Arap alfabesi ile okunup, yazılan İran Farsçası.
Aslında Türkiye'de Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde Resmi dilin Türkçe oluşu, Münferit olarak bazı Kürt Ailelerinin Türkleştiği görülmektedir. Ancak Kabileler, Aşiretler veya Boylar halinde bu bölgede hiç bir zaman toplu asimileler gerçekleşmemiştir.
Yazılanlara bakıldığında her kafadan bir ses çıkıyor. Sonuç itibariyle bütün bu yazılanlardan yola çıkarak ve İzol Aşireti aile büyüklerimizle yaptığım saha çalışması sonucunda İzol aşiretinin Kürt (Kurmanci) olduğu sonucuna ulaştım.
Bazı yazarlar bir şekilde yazdıklarını tahrir defterlerine ve tahrir defterlerindeki Ekrat ve Etrak sözcüklerine dayandırmaktadırlar. Sözde Ekrat Kürt, Etrak ise Türk demekmiş, aslında tam olarak öyle değildir. Ekrat ve Etrak Osmanlı Türkçesinde kullanılan Arapça kökenli sözcüklerdir. Ekrat'ın anlamı İslam Medeniyetinden nasibini almamış, (Medeniyetsiz) Gerici Kürt demektir. Etrak'ın anlamı ise yine aynı şekilde İslam Medeniyetinden nasibini almamış, (Medeniyetsiz) Gerici Türk demektir. Osmanlıdaki başka bir anlamı ise konar-göçer halklar için kullanılan kelimelerdir. Ayrıca pis kirli insanlar için de söylenmiştir. Dolayısıyla Ekrat ve Etrak kelimeleri asla tam anlamıyla Kürt ya da Türk anlamını taşımamaktadır.
Ayrıca İzol ve diğer birçok Kürt Aşiretine Türk'tür diyenler, şu sebepten dolayı söyleyip yazıyor olabilirler. 16. yüzyılda Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yoğun olarak Şia, Sünni ve Şafi olan Müslüman nüfusu yaşardı. Bu bölgede yaşayan Şialar (Kızılbaşlar) Safevilere (İran Acem) Şahına bağlanmak istemişler. Bunun üzerine çıkan Çaldıran savaşında başta İdrisi Bitlisi olmak üzere Sünni Müslüman olan İzol ve diğer bütün Kürt aşiretleri de Sünni olan Osmanlının yanında yer almışlardır. Zaferden sonra Yavuz Sultan Selim Osmanlıya Bağlılıkları ile bilinen, Kürmanc, Sünni ve savaşçı olan İzol Aşiretini bu bölgenin değişik sancakları arasında bölerek Osmanlıya bağlı Nüfus yoğunluğunu ve gücünü arttırmak istemiştir. Osmanlının Türk olması münasebetiyle günümüzde İzolun Türk olduğuna inananlar vardır. Ayrıca İzol ve diğer Kurmanc (Kürt) aşiretlerinin Tarih boyunca bazı Türk boyu ve Devletleriyle işbirliğine girmesi, onlara bağlanması ve onlara sadık kalması, bazı tarihçileri İzolluların ve diğer Kürt aşiretlerinin Türk olması sonucuna sevk etmektedir. Özellikle Osmanlı döneminde de bazı Kürt aşiretlerin yöneticileri ve sancaktarlarının Türk olması zamanla o aşiretlerin Türk olduğu algısını yaratmıştır. Ama şunu unutmamak gerekir ki; o dönemde bu bölgede ırkçılık ve kavmiyetçilik yoktur. İslamcılık ve Gayri Müslimcilik vardır ve bariz bir şekilde Müslümanlar arasında mezhepçilik vardı.
Onun için bazı Türk aşiretlerinin Kürt boylarına, bazı Kürt aşiretlerinin, Türk boylarına bağlanması, o aşiretlerin Türkleştiği ya da Kürtleştiği anlamına gelmezdi. Bu bağlılıklar uzaklık, yakınlık, coğrafi durumlarına göre ve en çok da Sünni ve Şia (Kızılbaş-Alevi) mezhepçiliklerine göre oluyordu. (Şafiiler ve Sünniler genellikle birlikte hareket etmişlerdir.)
Bazı kaynaklardan edindiğim bilgiye göre "İzol Aşireti Harzemşah Devletine Bağlı Müslüman, Sünni bir aşirettir. Salahaddini Eyyübiden sonra savaşarak tekrar Kudüs’ü Müslüman topraklarına katmıştır." Ancak Harzemşahların Türk olmasından, İzol’un da Tük olduğu sonucu çıkmaz. Olsa olsa Müslüman bir aşiret olduğu sonucuna varılabilir. Çünkü Harzemşahlar da İslami bir devletti.
İzollular Suriye'den Erzurum'a kadar olan bölgede Fırat ile Dicle Nehirleri arasında ve çevresinde yaşamaktadırlar. Günümüzde İzolluların yerleşik olarak yaşadığı bazı il seviyesindeki yerler; Şanlıurfa, Malatya, Diyarbakır, Adıyaman, Elazığ, Tunceli, Bingöl, Mardin, Kilis, Gaziantep, Van ve başta İstanbul olmak üzere ülkemin birçok iline göç ederek orada yaşamlarını sürdürmektedirler.
Derlediğim bilgiler ışığında şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki: İzol Aşireti Müslüman, Sünni bir Kürt aşirettir. (Çok azda olsa bazı İzol Kabilelerinin Şia olduğu da bilinmektedir.) ve tarih boyunca Sünni, Müslüman olan Devlet ve Boylarla iş birliği içinde olan, bağlı bulunduğu Boy ve devletlere sadık olan, cesur, gerektiğinde savaşçı bir Kurmanc (Kürt) Aşiretidir.
Bazı yazarlara göre sanki bu bölgede yaşayan tüm insanlar Bağdat, Horasan, Yemen ve Orta Asya’dan gelmişlerdir. Söylenenlere bakılırsa sanki bu bölgede yaşam yokmuş, boş bir bölgeymiş gibi, sanki bahsi geçen yerlerde ise İnsan üretim Fabrikası varmış, üretip üretip bu bölgeye göndermişler. Halbuki bu bölgede yaşam vardı ve yoğun olarak Kurmanciler (Kürtler) yaşıyordu.
Bazı yazarlara göre ise sözde Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi Türk'müş, Safavilere (İran'a) bağlanmak istemişler, bunun üzerine Osmanlı padişahı 1. Selim (Yavuz Sultan Selim) ile Safevi hükümdarı (Emir Şah İsmail) arasında 23 Ağustos 1514’te başlayan Çaldıran Meydan Muharebesi esnasında, Osmanlı buradaki Türklere vurmaya başlamış. Bunun üzerine Türkler İran'a kaçmışlar, kalanlarda Kürtleşerek asimile olmuşlar, denilmektedir. Eğer gerçekten durum böyleyse Ya Osmanlı Türk değildi ya da benim dediğim gibi o dönemde ırkın hiç bir önemi yoktur. Mezhep durumuna göre birliktelikler sağlanıyordu. (Kesinlikle ikincisi doğrudur.)
Türkiye’nin doğusunun sonradan Kürtleştiğini savunan yazarlara soruyorum; İran’a kaçan Türklere ne oldu.? Türkiye’nin doğusu Kürtleştiyse, İran’ın batısının da Türkleşmiş olması gerekmez mi.?
Osmanlı neden Arap alfabesiyle Osmanlı Türkçesini kullanmayı tercih etmiştir.? Çünkü Kur’an-ı Kerim Arapça olduğundan, İslam birliğini sağlamak istemişlerdir. Günümüzdeki en büyük sorunumuz; Bedir, Salahddini Eyübi ve Çanakkale Ruhunu kaybetmiş olmamızdır. İslami Devletlerde ırkçılık kesinlikle yoktur, Ümmetçilik vardır. Ancak Laik Devletlerde ırkçılığa sıkça rastlanmaktadır. İslami Devletlerde ise Mezhepçilik ayırımcılıklarına rastlamak mümkündür. Bu nasıl bir Dünya acaba ikisinin ortası yok mu?
Bence Gerçek Anlamda bir Başkanlık Sistemi Türkiye’de Çözüm Olabilir.
Irak ve Suriye'deki Kürt ve Türk Bölgelerinde Birleşmiş Milletler gözetiminde yapılacak referandumlar sonucu, Lozan'da kabul edilen Misakı Milli sınırlarımıza kavuşarak hem petrol, hem tarım, hem hayvancılık ve hem de sanayi ülkesi olabiliriz. Böylece TÜMEVARIM'I da gerçekleştirmiş oluruz.
Sonuç olarak geçmişte olduğu gibi, bu gün de İzol Aşireti üyeleri Vatanına, Milletine bağlı, yüksek bir İslami inanca sahip, sağduyulu, barışsever, ırkçılıktan uzak, yürekleri insan sevgisiyle dopdolu olan bir millet olarak, başta Doğu ve Güneydoğu olmak üzere Türkiye'nin birçok ilinde yaşamlarını sürdürmektedirler.
GELİN ÜST KİMLİK İSLAM'DA BİRLEŞELİM
• Destanlarda saklıdır bizim şanımız,
• Yurdun her karışında şehit kanımız,
• Feda olsun ey vatan sana canımız,
• Üst kimlik İslam’dır bizim inancımız.
• Bitmez tükenmez sevgimiz;
• Son Peygamber önderimiz;
• Kur’an bizim rehberimiz,
• Üst kimlik İslam'dır inancımız.
• Doğan der ki gül bizim, diken bizim,
• Ben Laz’ım, Türk’üm, Kürt’üm, Çerkez’im,
• Hiç kimseye yoktur kinim garezim,
• İnsan haklarına saygı isterim…
• Yurdumda huzur ve barış isterim…
• Gelin üst kimlik İslam'da birleşelim.
Fadlı DOĞAN
Araştırmacı / Şair Yazar / Kamu Yönetimi Uzmanı
KAYNAKÇA
Evliya Çelebi Seyahatnamesi - 4. Cilt 1. Kitap. Sayfa 23,24,25
Ziya Gökalp: Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler
Doğan Avcıoğlu; Türklerin Tarihi (1)
M. Şerif FIRAT; Doğu İlleri Ve Varto Tarihi.
Prof. Dr. Yusuf HALLAÇOĞLU; Anadolu'da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar.
Mehmet Bayrak; Kürt ve Alevi Tarihinde Horasan.
