Yıldızlarımızın Parladığı Coğrafya

Günümüz Afganistan Devleti’nin sınırları içerisinde kalan coğrafya tarih boyunca önemli devletlerin kontrolünde kalırken, Afganistan’ın şehirleri de önemli ticaret, ilim ve irfan merkezleri olmuştur. Bu coğrafyada dünya tarihine yön vermiş birçok bilim insanı, âlim, filozof, şair, zanaatkâr, müzisyen yetişmiştir. Bu kişiler hem içinde bulundukları İpek Yolu üzerindeki kendi şehirlerinde hem de tarihi Horasan topraklarının çevresine yayılarak insanlığa hizmet etmişlerdir.

Bu coğrafyaya hakim olan devletlerden yedisi (kimi kaynaklara göre sekizi) bugünkü Afganistan sınırlarını içerisini alarak Asya’da hatta Avrupa içlerine kadar egemenlik kurmuşlardır. Bu devletler günümüz Türkiye’sinin Cumhurbaşkanlığı forsunda birer yıldız olarak yerlerini almışlardır.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı forsunun ortasında yer alan güneş Türkiye Cumhuriyeti Devletini, güneşin etrafındaki yıldızlar ise tarihte kurulmuş 16 büyük Türk Devletini simgelenmektedir. Afganistan coğrafyasında kurulan Ak Hun Devleti, Gazneliler Devleti, Büyük Selçuklu Devleti, Harzemşahlar Devleti, Altın Orda Devleti, Timur Devleti, Babür (Gürkanlı) Devleti forstaki on altı yıldızdan yedisini oluşturmuşlardır. Kunduz, Gazne, Herat, Kabil, Belh gibi günümüz Afganistan şehirleri ise bu devletlere ya başkentlik yapmış ya da önemli ticaret, ilim ve kültür merkezleri olmuşlardır. 

Ayrıca Mevlana Celaleddin Rumi, El Farabi, Emir Alişir Nevai, Abdülkadir Meraği, Abdurrahman Molla Camii gibi alimler, mutasavvıflar, şairler, edipler bu topraklarda yetişmişlerdir. Horasan şehirlerinde yetişen hattatlar, mimarlar, nakkaşlar, musikişinaslar Anadolu dahil birçok beldeye yayılmışlar sanatlarını icra etmişler, ilim ve irfan dağıtmışlardır. Bu yönüyle de Afganistan coğrafyası maddi yıldızlar kadar manevi yıldızlarımızın da parlağı bir coğrafyadır.
 

Ahmet AKALIN
Ankara Üniversitesi Doktora Öğrencisi
RTÜK Üst Kurul Uzmanı